کتاب «عقلا برخلاف عقل» نوشته علی دشتی است. نویسنده در هفت فصل (240 صفحه) متفاوت به بررسی‌هایی پیرامون عقل و عقلانیت پرداخته است. در فصل اول با عنوان «عقلا بر خلاف عقل» نویسنده به بررسی تاریخی عقل‌ستیزی در تاریخ اسلام می‌پردازد. دشتی به صراحت عنوان نمی‌کند که از نظر او، دین اسلام حاوی این عناصر عقل‌ستیزانه است یا فرهنگ عربی-سامی، متن کتاب قدری دوپهلو است. گاه نیز به نظر می‌رسد نقد او متوجه کلیت دین اسلام نیست بلکه نحله‌ها و فرقه‌های بخصوصی را در این زمینه مقصر برمی‌شمارد، به طور مشخص افرادی مانند امام محمد حنبل و اشعریانی مانند امام محمد غزالی. او تعادل خفیفی در عقل‌ستیزی را دوران خلفای عباسی سراغ می‌گیرد و آن را نتیجه ترجمه و نشر اندیشه‌های ایران باستان و یونانی و نفوذ ایرانیان در حکومت‌داری برمی‌شمارد. این تغییرات با واکنشی مواجه می‌شود که نتیجه آن عقل‌ستیزی است.